خطر فرونشست زمین در مسیر ریل مشهد، تهران - سفر ترکیه

دکتر مژگان ثابت تیموری عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد گفت که در فاصله مشهد-تهران 4 دشت بحرانی وجود دارد که یک مورد آن دشت نیشابور و بعدی در سبزوار است. هر چند فرونشست زمین به طور میانگین حدود 57 تا 60 سانتیمتر اعلام شده، اما در بعضی منطقه ها نشست زمین تا حدود 3 متر نیز مشاهده و ثبت شده است.

وی اظهار داشت که به علت تخلیه سفره های آب زیر زمینی، فضای خالی بستر زمین در حال فرونشست است و در واقع کشور ما نسبت به استانداردهای جهانی، 4 هزار برابر سرعت فرونشست بیشتری دارد. این مشکل در استان های شرق کشور از جمله خراسان رضوی نیز بسیار چشمگیرتر است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد عنوان نمود که هم اکنون دهانه گسل یا شکاف دشت نیشابور که در دهه 70، حداکثر 3 سانتی متر عرض و در دهه 80، یک تا سه متر عمق فرونشست پیدا کرد، در حال حاضر عرض دهانه آن به 20 متر، با عمقی نامشخص افزایش یافته که متاسفانه این گسل خطوط راه آهن و جاده مشهد-تهران را نیز قطع می نماید. بنابراین احتمال و خطر فرونشست زمین در مسیر ریل قطار جدی است و در صورت وقوع چنین رویدادی با بحران انسانی روبرو خواهیم شد.

وی با بیان اینکه فرونشست دشت های استان یک امر قطعی است، گفت:

هر چقدر سرعت قطار بیشتر باشد، شدت ضربه و ارتعاش حاصل از آن بر روی ریل راه آهن بیشتر خواهد بود که این عامل سبب ایجاد طول موج هایی با تواتر خاص می گردد. هرچه ضرب آهنگ به علت افزایش سرعت بیشتر باشد طول موج حاصل کوتاه تر و نفوذ آن بیشتر می گردد و این عامل باعث افزایش شدت لرزش های سطح زمین و تشدید فرونشست زیر ریل خواهد شد.

ثابت تیموری بیان نمود که مسئولانی که خطوط ریلی را مدیریت می نمایند باید با اطلاعات دریافتی از سازمان های لرزه نگاری و زمین شناسی و بازدید از خطوط آهن، میزان فرونشست زمین را با استفاده از دستگاه های مختلف از جمله دستگاه میکروگراویمتر، ضخامت لایه های مختلف، عمق فرونشست، فضای خالی و موارد مشابه را شناسایی نمایند.

وی گفت که تدابیری را که شرکت قطارهای ملی اعلام کردند، بر اساس همین واقعیت است. در استان های بحرانی مانند استان خراسان و منطقه های که احتمال فرونشت زمین پیش بینی می گردد بایستی با کاهش سرعت، شدت لرزه های ایجاد شده روی ریل و پوسته زمین را کاهش داد. با توجه به اعلام شرایط خطوط ریلی، نصب تابلوهای هشدار کاهش سرعت در منطقه ها بحرانی امری لازم است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی مشهد با تاکید بر لزوم شناسایی مکان هایی که امکان فرونشست وجود دارد، گفت:

کارشناسان مربوطه باید اعلام نمایند دقیقا در چه منطقه های امکان فرونشست وجود دارد و با شناسایی میزان خطر، به مشخص دقیق مسیر ریل از منطقه یا تغییر موقعیت آن اقدام نمایند و یا با مقاوم سازی و بهبود زیرساخت های ریلی، با ضریب اطمینان بالا و کاملا کارشناسانه که البته احتیاج به کارشناسی دقیق و با انجام محاسبات فنی و بدون نقص دارد، به احداث زیرساخت ها با رعایت کامل اصول فنی و مصالح استاندارد اقدام نمایند. همان گونه که تایوان، به علت احتمال فرونشست زمین بر اثر کاهش افت سطح آب های زیرزمینی در مسیر خطوط ریلی سریع السیر خود، هر 10 سال یک بار برنامه کارشناسی دقیق مخاطرات و مقاوم سازی خطوط ریلی این کشور را در دستور کار خود قرار داده است.